Środki zgromadzone na rachunku bankowym, a śmierć jego właściciela

Po śmierci posiadacza rachunku bankowego, pieniądze na nim zgromadzone wchodzą w skład masy spadkowej i podlegają dziedziczeniu zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego.  W momencie, kiedy bank dowiaduje się o jego śmierci rachunek zostaje blokowany lub zamknięty a pieniądze najczęściej trafiają na specjalnie utworzone konto techniczne. Wypłata tych środków może nastąpić jedynie na rzecz spadkobierców, jednak są oni zobowiązani do przedstawienia w banku postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia. Wypłata na rzecz spadkobierców następuje proporcjonalnie do wysokości, w jakiej nabyli oni udziały w spadku. W sytuacji, kiedy zmarły posiadacz rachunku na swoim indywidualnym koncie posiadał środki objęte wspólnością ustawowa, to jego żyjący małżonek ma prawo zażądać wypłaty połowy środków zgromadzonych na tym rachunku, a dopiero później druga połowa tych środków będzie wchodzić w skład masy spadkowej i będzie wypłacona spadkobiercom.

Rachunek wspólny

Zgodnie z art. 51a Ustawy Prawo bankowe osoby fizyczne mogą otwierać w banku wspólne konta i jeśli umowa nie stanowi inaczej, każdy z współposiadaczy rachunku może samodzielnie dysponować zgromadzonymi na nim środkami. W umowie o prowadzeniu rachunku wspólnego mogą się również znaleźć dodatkowe zapisy na wypadek śmierci. W umowie można np. postanowić, że po śmierci jednego z współposiadaczy rachunku wszystkie środki zostaną przekazane żyjącemu współposiadaczowi albo, że rachunek wspólny zostanie przekształcony w rachunek indywidualny prowadzony dla żyjącego współposiadacza. Jest również możliwość, że w miejsce zmarłego współposiadacza wejdą inne osoby. Takie zapisy nie pozbawiają jednak spadkobierców zmarłego dochodzenia prawa, tylko swoich roszczeń nie mogą już kierować do banku, który wykonał postanowienia zawarte w umowie. Co ważne, jeśli nawet w umowie o prowadzenie wspólnego rachunku bankowego nie znajdą się postanowienia, co do istnienia rachunku po śmierci jednego z jego współposiadaczy to bank nie mam prawa zablokować takiego rachunku.

Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci

Zgodnie z art. 56 Ustawy Prawo bankowe, posiadacz rachunku oszczędnościowego, oszczędnościowo-rozliczeniowego lub lokaty terminowej może wydać bankowi pisemne polecenie wypłaty po swojej śmierci zgromadzonych na rachunku pieniędzy wskazaną przez siebie osobie. Dyspozycja może być wydana na rzecz jedynie członków najbliższej rodziny, czyli: małżonka, wstępnych (dzieci, wnuki), zstępnych (rodziców, dziadków), rodzeństwa.

Kwoty wypłacane na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci nie wchodzą w skład spadku po zmarłym, dlatego taki zapis umożliwia przekazanie zgromadzonych środków z pominięciem osób uprawnionych do dziedziczenia, które są pozbawione prawa do zachowku. Jednak beneficjaci mogą żądać wypłaty z rachunku na podstawie tej dyspozycji niezależnie od wypłat należnych im z dziedziczenia. Dyspozycja taka może być podobnie jak testament w każdej chwili odwołana lub zmieniona na piśmie. Dyspozycji można wydać więcej niż jedną i na rzecz różnych osób i na różne kwoty. Należy jednak pamiętać, że suma wypłat na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci nie może być wyższa niż dwudziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (bez wypłaty nagród z zysku), która jest ogłaszana przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc poprzedzający śmierć posiadacza rachunku. W grudniu 2014 r. ww. wynagrodzenie wyniosło 4378.45 zł, czyli maksymalna kwota przysługująca do wypłaty wynosiła w styczniu 87569 zł. Jeżeli jest więcej niż jedna dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, a ich suma przekracza dopuszczalny limit to dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej. W związku tym, że banki nie mają obowiązku zawiadamiać osoby wskazanej w dyspozycji wkładem na wypadek śmierci o tym, że jest beneficjentem, to powinna o tym sama wiedzieć i zgłosić się z aktem zgonu posiadacza rachunku w celi wypłaty pieniędzy na swoją rzecz. Nie ma możliwości złożenia dyspozycji wkładem na wypadek śmierci w przypadku rachunków wspólnych.

Zwrot kosztów pogrzebu zmarłego posiadacza rachunku

Art. 55 Ustawy Prawo Bankowe mówi o tym, że bank ma obowiązek w związku ze śmiercią posiadacza rachunku wypłacić kwotę wydaną na jego pogrzeb ze środków zgromadzonych na rachunku. Bank wypłaci zwrot powyższych kosztów do wysokości dodatniego salda rachunku, jednak pod warunkiem, że te koszty nie zostały pokryte z innych źródeł np. z zasiłku pogrzebowego. Jeśli zostały pokryte tylko w części to bank dokona wypłaty jedynie różnicy, która pozostała do pokrycia tych kosztów. Należy pamiętać, że koszty pochówku nie mogą zostać zwrócone ze środków znajdujących się na rachunku wspólnym, jeśli jeden z współposiadaczy nadal żyje.

Wypłata jest dokonywana osobie, która przedstawi w banku rachunki potwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów. Decyzja, co do tego, które koszty zostaną zwrócone należy ostatecznie do banku, nie może on jednak odmówić zwrotu kosztów poniesionych na: zakup trumny, miejsca pochówku, odzieży dla zmarłego, wystawienia nagrobka i uroczystości pogrzebowej.

Przy wypłacie kosztów związanych z pochówkiem nie ma znaczenia czy dana osoba, która wnioskuje o zwrot tych kosztów jest spadkobiercą zmarłego czy nie, a wypłacona kwota nie wchodzi w skład masy spadkowej po zmarłym.

Pełnomocnictwo do rachunku bankowego

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego pełnomocnictwa, co do zasady wygasają w chwili śmierci, którejkolwiek ze stron (pełnomocnika lub mocodawcy) chyba, że w pełnomocnictwie z przyczyn uzasadnionych zastrzeżono inaczej. Sytuacja taka jednak nie ma miejsca w przypadku pełnomocnictwa udzielanego do rachunku bankowego, wygasa ono zawsze w momencie śmierci mocodawcy.

Należy zaznaczyć, że wypłata środków z rachunku przez pełnomocnika po śmierci posiadacza rachunku, a przed poinformowaniem banku o jego śmierci może skutkować roszczeniem banku o naprawienie szkody lub oskarżeniem o dokonanie oszustwa na szkodę banku.

Monika Marchalewska

Źródła:

1. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe. (Dz.U. z 2015 poz. 128)
2. http://zbp.pl/

Więcej na:  

https://www.skef.pl/archiwum-finanse-bez-tajemnic