Procedurę egzekucyjną rozpoczyna wniosek o wszczęcie egzekucji skierowany do komornika sądowego. Podstawą wszczęcia egzekucji komorniczej jest tytuł wykonawczy- jest to nic innego jak prawomocne orzeczenie sądu opatrzone w specjalną pieczęć, która uprawnia wierzyciela do złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji. Istotną cechą postępowania jest fakt, że postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po zakończeniu postępowania sądowego i tylko w przypadku, gdy dłużnik nie spłacił kwoty zasądzonej wyrokiem sądowym.
Co do zasady osobą odpowiedzialną za prowadzenie egzekucji komorniczej jest komornik działający przy sądzie rejonowym. Jednakże, to wierzyciel wskazuje w jaki sposób chce, aby egzekucja została przeprowadzona. W jednym wniosku egzekucyjnym wierzyciel może wskazać kilka sposobów egzekucji przeciwko jednemu wierzycielowi. Spośród kliku sposobów egzekucji wierzyciel powinien zastosować najmniej uciążliwy dla dłużnika.
Jeżeli egzekucja z jednej części majątku dłużnika oczywiście wystarcza na zaspokojenie wierzyciela, dłużnik może żądać zawieszenia egzekucji z pozostałej części majątku. Należy podkreślić, że organ egzekucyjny – m. in. komornik nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Na komorniku spoczywa obowiązek poinformowania dłużnika o wszczęciu egzekucji już przy pierwszej podjętej czynności.
Egzekucja może być prowadzona m.in. z:
– ruchomości;
– z wynagrodzenia za pracę;
– z rachunku bankowego;
– z innych wierzytelności np. z tytułu umowy pożyczki;
– z innych praw majątkowych np. prawa z patentu, papierów wartościowych;
– nieruchomości.
W przypadku gdy suma uzyskana z egzekucji nie zaspokaja wierzycieli, komornik sporządza plan podziału pomiędzy wierzycieli sum uzyskanych z egzekucji. W tym wypadku ważna jest również hierarchia źródeł zadłużenia. Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się kolejno :
- koszty egzekucji;
- należności alimentacyjne;
- należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika;
- należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim;
- należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu;
- należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej;
- należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.), o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej;
- należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję;
- inne należności.
W trakcie postępowania egzekucyjnego w celu obrony swoich praw dłużnikowi przysługują następujące środki prawne:
– skarga na czynności komornika lub zaniechanie dokonania czynności, która jest składana co do zasady do sądu rejonowego właściwego przy którym działa komornik. Skargę wnosi się do sądu w terminie tygodniowym od dnia czynności, gdy strona lub osoba, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona, w innych wypadkach – od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało przez czynności komornika naruszone bądź zagrożone, a w braku zawiadomienia – od dnia dowiedzenia się przez skarżącego o dokonanej czynności.
– powództwo przeciwegzekucyjne, dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli:
1) przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;
2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie;
3) małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.
Natomiast osobom trzecim przysługuje powództwo interwencyjne, polegające na żądaniu zwolnienia z egzekucji przedmiotów należących do tej osoby.
Przy procedurze egzekucyjne warto byłoby również wskazać przedmioty oraz prawa majątkowe, które nie podlegają egzekucji, należą do nich:
1) przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
2) zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca;
3) jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
4) narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych;
5) u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie;
6) przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową;
8) produkty lecznicze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne;
9) sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych;
10) sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego;
11) środki pochodzące z programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, 938 i 1646), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z realizacją projektu, na który środki te były przeznaczone;
12) prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu;
13) świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, w granicach określonych w drodze rozporządzenia przez Ministrów Finansów i Sprawiedliwości; nie dotyczy to egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów;
14) świadczenia z pomocy społecznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, z późn. zm.);
15) wierzytelności przypadające dłużnikowi z budżetu państwa lub od Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) przed ukończeniem udzielania tych świadczeń, w wysokości 75% każdorazowej wypłaty, chyba że chodzi o wierzytelności pracowników dłużnika lub świadczeniodawców, o których mowa w art. 5 pkt 41 lit. a i b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
16) sumy przyznane orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, jeżeli egzekwowana wierzytelność przysługuje Skarbowi Państwa;
17) świadczenie integracyjne w rozumieniu ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym.
Zakończenie egzekucji następuje na podstawie postanowienia komornika. Może ono wynikać z różnych przyczyn do najczęstszych z nich należy spłata całego zadłużenia lub brak możliwości wyegzekwowania kwoty zadłużenia od dłużnika. Umorzenie egzekucji w przypadku braku środków pieniężnych nie oznacza, możliwości jej ponownego wszczęcia. Jeśli wierzyciel uzyska informację o posiadanym majątku przez dłużnika ponownie może złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji.
Bibliografia:
– „Kodeks postępowania cywilnego komentarz” pod red. A. Zielińskiego, wydawnictwo C.H. Beck, wydanie 5, 2011 r.;
– ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2014.101)
