Upadłość konsumencka

Nowa Ustawa o tzw. upadłości konsumenckiej

Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, określane mianem ,,upadłości konsumenckiej’’ zostało wprowadzone do polskiego ustawodawca w 2008 r. (weszło w życie w dniu 31.03.2009).

Zasadniczą przyczyną wprowadzenia upadłości konsumenckiej do polskiego porządku prawego była konieczność zapewnienia możliwości oddłużenia się tym osobom fizycznym, które były zadłużone w stopniu nieumożliwiającym im samodzielną spłatę długów.

Konieczność wprowadzenia zmian i załagodzenia przepisów wymusiła na ustawodawcy stworzenie nowego aktu prawnego poświęconego upadłości konsumenckiej.  Pod koniec grudnia 2014 roku weszła w życie nowelizacja Prawa upadłościowego i naprawczego, w tym części poświęconej upadłości konsumenckiej. Od tego czasu liczba orzeczonych upadłości wzrasta lawinowo – już w pierwszym roku obowiązywania ustawy było 2112 upadłości, w 2016 – 4434.

Beneficjentami nowych przepisów są osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. Wyraźnie podkreślono w ustawie „względy słuszności i humanitarne”, – jako klauzulę szczególnych okoliczności uzasadniających przeprowadzenie postępowania.

Poza względami humanitarnymi nowym rozwiązaniem jest zniesienie wymogu posiadania majątku przez zadłużonego. Zadłużony musi jednak wykazać przed sądem, że jego zadłużenie nie wynika z umyślnego działania i rażącego niedbalstwa.

Barierą, na jaką na samym początku napotykali zadłużeni były wysokie wydatki związane z uruchomieniem procesu. Nowe rozwiązania prawne przewidują redukcję kosztów postępowania upadłościowego. Obecnie opłata za wniosek została zmniejszona do 30 zł. W sytuacji, gdy osoba prywatna nie jest w stanie opłacić dalszych kosztów procedury, środki te zapewnia Skarb Państwa.

Dodatkowo konsumentów przed decyzją o przystąpieniu do oddłużania powstrzymywała obawa przed utratą mieszkania. Teraz osoba fizyczna będzie mogła zachować lokal mieszkalny po wcześniejszym porozumieniu z kredytodawcą. Natomiast w przypadku, gdy sprzedaż nieruchomości okaże się konieczna, z uzyskanej sumy dłużnikowi zostanie wypłacona kwota pozwalająca na pokrycie kosztów wynajmu na okres do dwóch lat. Plan spłaty wierzycieli został skrócony do 3 lat.

Należy jednak podkreślić, że nowe zasady nie pozwolą ogłosić upadłości zadłużonym, którzy zalegają z płatnościami wskutek umyślnego działania bądź rażącego niedbalstwa.

Podstawa prawna:

Ustawa prawo upadłościowe (upadłość konsumencka)

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 2171, 2260, 2261, z 2017 r. poz. 791); ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014, poz. 1306)

Jak długo trwa postępowanie w zakresie upadłości konsumenckiej?

Nie ma w tym wypadku żadnych ustawowych terminów.

Etap wstępny trwa od 3 tygodni do 2 miesięcy

Z naszego doświadczenia wynika, że rozpatrzenie wniosku może zakończyć się orzeczeniem wydanym w trybie zaocznym już po 2 tygodniach od momentu jego złożenia. Tak się zdarza. Najczęściej jednak po 2-3 tygodniach od złożenia wniosku zadłużony otrzymuje powiadomienie o terminie rozpatrzenia wniosku w sądzie. Czyli pierwszy etap trwa ok. 2 miesięcy, łącznie z 7 dniowym terminem uprawomocnienia orzeczenia.

Rok do orzeczenia o planie spłat

Po uzyskaniu orzeczenia o upadłości syndyk, przydzielony przez sąd, przystępuje do weryfikacji listy wierzycieli i sprzedaje majątek upadłego. Po spieniężeniu całości majątku upadłego, jaki został zgłoszony przez wnioskodawcę do tzw. masy upadłości, następuje drugie orzeczenie sądu dotyczące planu spłaty wierzycieli. Ten etap trwa ok. roku i nie ma większego znaczenia, czy upadły miał np. mieszkanie, czy wręcz przeciwnie, był całkowicie pozbawiony majątku.

Plan spłat od 12 do – 36 miesięcy

Następnym etapem w postępowaniu upadłościowym jest orzeczenie sądu dotyczące planu spłat. Plan spłaty zakłada, że przez okres 12, 24 lub 36 miesięcy upadły będzie wnosił na poczet swoich zobowiązań – określoną kwotę. O czasie spłat decyduje sąd. Przy określeniu kwoty, jaką będzie musiał upadły wnosić co miesiąc, jako obowiązek wynikający z planu spłaty wierzycieli, sąd będzie brał pod uwagę przede wszystkim dochody uzyskiwane przez upadłego, bez względu na wysokość zobowiązań. Po zrealizowaniu w terminie planu spłat sąd po otrzymaniu od upadłego stosownego sprawozdania, spotyka się po raz trzeci, i orzeka o oddłużeniu, co oznacza, że wszystkie pozostałe długi tej osoby zostają w całości umorzone.

Postępowanie może zakończyć się szybciej, bez konieczności realizacji planu spłaty. Sąd może umorzyć zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką?

Zgodnie z ustawą z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 2171, 2260, 2261, z 2017 r. poz. 791), upadłość konsumencką może ogłosić osoba fizyczna:

1. nieprowadząca działalności gospodarczej (491^1),

2. Obecnie były przedsiębiorca, który zakończył działalność i dokonał wykreślenia z właściwego rejestru już następnego dnia może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w oparciu o przepisy dotyczące osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie może złożyć:

• spółka, wspólnik spółki osobowej, fundacja, stowarzyszenie
• małżeństwo łącznie (każdy z małżonków może złożyć wniosek osobno)
• osoba prowadząca działalność gospodarczą

Na mocy zmienionych przepisów obecnie wszczęcie konsumenckiego postępowania upadłościowego może nastąpić z wniosku samego dłużnika jak również wniosku wierzyciela.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 2171, 2260, 2261, z 2017 r. poz. 791

Co powinien zawierać wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jako pismo procesowe, musi zawierać określone elementy. Zgodnie z art. 491² ust. 4 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 2171, 2260, 2261, z 2017 r. poz. 791) wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinien zawierać:

1. imię i nazwisko, miejsce zamieszkania oraz numer PESEL dłużnika, a jeśli dłużnik nie posiada numeru PESEL – dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
2. wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika (dokładny adres);
3. wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
4. aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników (należy wykazać cały posiadany majątek, w tym: nieruchomości, ruchomości, gotówkę, papiery wartościowe itp.);
5. spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty (należy wykazać wszystkie wierzytelności, zarówno wymagalne, jak i niewymagalne, również stwierdzone tytułami egzekucyjnymi);
6. spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania (wierzytelności uznane przez dłużnika za nienależne);
7. listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;
8. oświadczenie dłużnika, że nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 491⁴ 2 i 3.

W celu usprawnienia procedury warto dołączyć do wniosku informacje o toczących się przeciwko lub z udziałem dłużnika postępowaniach sądowych, egzekucyjnych i administracyjnych, z oznaczeniem sądu, komornika, organu administracyjnego, adresu i sygnatury.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 2171, 2260, 2261, z 2017 r. poz. 791.)

Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej

W pierwszym etapie konsumenckiego postępowania upadłościowego, sąd dokonuje oceny uczciwości płatniczej konsumenta oraz bada przesłanki do ogłoszenia upadłości konsumenckiej, biorąc pod uwagę oświadczenia i dokumenty przedstawione przez dłużnika we wniosku. Wystąpienie którejkolwiek negatywnej przesłanki spowoduje oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Zgodnie z art. 491⁴ ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2016 r. poz. 2171, 2260, 2261, z 2017 r. poz. 791), sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenta, jeżeli:

1. dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa (np. zaciągnął pożyczkę z założeniem, że nie będzie jej spłacał).
2. w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:

• w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika (umorzenie wcześniejszego postępowania upadłościowego nastąpiło na skutek niedopełnienia obowiązku przez upadłego czy też zaniechania),
• ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 491²⁰ (uchylenie planu spłaty może nastąpić m.in. w sytuacji, gdy upadły nie wykonał planu spłaty lub nie dopełnił obowiązku złożenia corocznych sprawozdań z jego wykonania),
• dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 20 i następne),
• czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli
• chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi

3. w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
4. dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba, że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Okoliczności powstania niewypłacalności dłużnika powinny być rzetelnie opisane we wniosku. Konsument powinien również zadbać, aby precyzyjnie wskazać, że względem niego nie zachodzą negatywne przesłanki, które są podstawą do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Sąd, w wyjątkowych sytuacjach, opierając się na zasadzie humanitaryzmu i kierując względami słuszności, może podjąć decyzję o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej dłużnika, względem którego zaszły negatywne przesłanki, co w normalnym trybie byłoby podstawą do oddalenia wniosku. Dłużnik musi jednak potwierdzić wystąpienie wyjątkowych okoliczności niezbitymi dowodami.

Dłużnik (wnioskodawca) ma prawo do wniesienia zażalenia na decyzję sądu o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Jeżeli nie reprezentuje go profesjonalny pełnomocnik, sąd pouczy konsumenta, co do sposobu i zasad wniesienia zażalenia.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2016 r. poz. 2171, 2260, 2261, z 2017 r. poz. 791), ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014, poz. 1306)

Źródło:

Upadłość konsumencka poradnik, Ministerstwo Sprawiedliwości, Warszawa 2015