Geneza polskiej giełdy papierów wartościowych
Pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce została otwarta w Warszawie w 1817 roku. Przedmiotem obrotu giełdowego w XIX wieku były przede wszystkim weksle i obligacje. Na ziemiach polskich oprócz giełdy warszawskiej istniały również giełdy papierów wartościowych w Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Wilnie. Szczególne znaczenia miała jednak giełda papierów wartościowych w Warszawie, która skupiała 90 proc. obrotów. Po II wojnie światowej podjęto próby jej reaktywowania, niestety bezskutecznie. We wrześniu 1989 roku niekomunistyczny rząd rozpoczął zmiany ustroju i odbudowy gospodarki kapitalistycznej.
Obecnie Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. jest największą giełdą regiony Europy Środkowo-Wschodniej. GPW prowadzi rynek regulowany dla akcji oraz instrumentów pochodnych, a także alternatywny rynek akcji NewConnect dla spółek wzrostowych. GPW rozwija także Catalyst – rynek przeznaczony dla emitentów obligacji korporacyjnych i komunalnych oraz rynek energii. GPW jest nadzorowana przez Komisję Nadzoru Finansowego.
Jak inwestować?
Osoba dokonująca transakcji na giełdzie papierów wartościowych musi posiadać rachunek inwestycyjny w jednym z licencjonowanych domów maklerskich, gdzie składane będą wszystkie zlecenia (czyli dyspozycje, co i na jakich warunkach chcę kupić lub sprzedać na giełdzie).
Dom maklerski, któremu klient zlecił dokonanie transakcji giełdowej, odpowiada za prawidłowe wykonanie zlecenia. Wszystkie złożone zlecenia przez inwestorów są anonimowe, co oznacza że inwestorzy nie wiedzą z kim mogą potencjalne zawrzeć transakcje.
Zlecenia można składać na kilka sposobów: przez Internet, telefonicznie lub osobiście w domu maklerskim. W zleceniu inwestor określa: stronę/rodzaj oferty (kupno lub sprzedaż); limit ceny lub rodzaj zlecenia bez limitu ceny; termin ważności zlecenia; nazwę papieru wartościowego/instrumentu finansowego, który chce kupić/sprzedać; liczbę papierów wartościowych (wolumen); dodatkowe warunki wykonania zlecenia. Na przykład, jeżeli inwestor złożył zlecenie kupna 50 akcji spółki ,,A’’, określając limit ceny na 100 zł, oznacza to że chce kupić akcje nie drożej niż po 100 zł.
W co inwestować?
Ogół instrumentów finansowych notowanych na GWP w Warszawie można podzielić na trzy podstawowe grupy: papiery wartościowe, instrumenty pochodne oraz pozostałe.
Do papierów wartościowych należą:
Akcje – najpopularniejsze grupa instrumentów finansowych notowanych na GWP w Warszawie. Swym posiadaczom dają m.in. prawo do udziału w kapitale spółki i upoważniają do otrzymania dywidendy.
Obligacje – papiery wartościowe emitowane w serii na określony czas. Emitent obligacji jest dłużnikiem nabywcy (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do zwrotu pożyczonej kwoty oraz wypełnienia określonego obowiązku (wypłaty odsetek od pożyczonej kwoty). Obligacje emitowane na GWP w Warszawie: Skarbu Państwa, komunalne, korporacyjne i spółdzielcze.
Prawo do akcji (PDA) – instrument, który umożliwia zawieranie transakcje kupna-sprzedaży walorami spółki, która sprzedała swe akcje na rynku publicznym, ale jeszcze nie zadebiutowała na giełdzie.
Prawo poboru – przywilej dotychczasowych akcjonariuszy spółki, polegający na pierwszeństwie przy obejmowaniu akcji nowej emisji spółki. Prawo poboru może stanowić przedmiot obrotu jako samodzielny papier wartościowy.
Certyfikaty inwestycyjne – emitentami są zamknięte fundusze inwestycyjne, które tworzą fundusze na ściśle określony czas, po upływie którego inwestorzy otrzymują kwotę odpowiadającą liczbie i końcowej wycenie posiadanych certyfikatów. Przed upływem tego terminu inwestorzy mogą sprzedać certyfikaty na giełdzie.
Instrumenty pochodne:
Instrumenty pochodne – instrumenty finansowe, których cena zależy od ceny innego instrumentu, np. akcji, kursu walut, indeksu giełdowego. Do instrumentów finansowych notowanych na giełdzie należą m.in. kontrakty terminowe na indeksy, na waluty itp.
SŁOWNIK:
Emitent – podmiot wystawiający papiery wartościowe i ogłaszający ich sprzedaż na własny rachunek i we własnym imieniu lub instytucja dokonująca emisji pieniądza. Emitentami mogą być: Skarb Państwa, przedsiębiorstwo, instytucja finansowa, jst.
Inwestor – osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka niepodjadająca osobowości prawnej, która inwestuje wolne środki finansowe.
Dywidenda – część zysków netto spółki kapitałowej przeznaczonej dla jednego wspólnika lub akcjonariuszy.
Zawieranie transakcji
Na warszawskiej giełdzie papierów wartościowych obowiązuje system transakcyjny charakteryzujący się tym, że kursy poszczególnych papierów wartościowych ustalane są na podstawie zleceń kupujących i sprzedających. W celu oznaczenia kursu sporządza się zestawienie zleceń zawierających dyspozycje kupna i sprzedaży. Zlecenia maklerskie złożone na giełdzie trafią do tzw. arkusza zleceń. W arkuszu zleceń wszystkie zlecenia na dany instrument są automatycznie podporządkowane i czekają na realizację. O kolejności w jakiej są realizowane zlecenia decyduje cena zgłoszona przez inwestora, a następnie czas złożonego zlecenia. Inwestorzy, którzy chcą kupić drożej moją pierwszeństwo przed tymi, którzy chcą kupić taniej.
Źródło:
- https://www.gpw.pl/historia (data odczytu 14.06.2016 r.)
- Publikacja GWP, Jak zostać inwestorem giełdowym?, Warszawa kwiecień 2011.
- J. Czekaj, Rynki. Instrumenty i instytucje finansowe, wyd. PWN. 2008.
