Do Ośrodka Doradztwa zgłosił się pan Tadeusz, który jest rolnikiem. W 1992 r. wpisem do hipoteki na własne gospodarstwo zabezpieczył kredyt zaciągnięty przez znajomego. W 2001 r. komornik przeprowadził licytacje całego majątku znajomego, ale kwota uzyskana ze sprzedaży nie pokryła zadłużenia. W tym roku klient otrzymał ostateczne wezwanie do zapłaty. Bank informuje go, że w związku z tym, że zabezpieczeniem spłaty kredytu jest hipoteka ustanowiona na nieruchomości stanowiącej jego własność, wzywa go, jako dłużnika rzeczowego do zapłaty zadłużenia w kwocie 100 000 zł. Klient pyta, co może z tym zrobić, minęło przecież już 23 lata od tego wpisu, a z tego, co wie roszczenia się przedawniają.
Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne (odsetki) – tak stanowi art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
Powyższy przepis ten stosuje się niezależnie od sposobu powstania hipoteki. Oznacza to, że uzyskanie na nieruchomości dłużnika hipoteki przymusowej chroni wierzyciela – w odniesieniu do tej nieruchomości – przed skutkami przedawnienia zabezpieczonej wierzytelności. Upływ terminu przedawnienia rodzi tylko takie konsekwencje, że ogranicza możliwość prowadzenia egzekucji do przedmiotu hipoteki, gdyż w takim przypadku następuje przekształcenie odpowiedzialności osobistej dłużnika w odpowiedzialność rzeczową.
Dłużnik rzeczowy nie może skutecznie podnosić zarzutu przedawnienia co do całości roszczenia. Przepis art. 77 wyłącza skutki przedawnienia zabezpieczonej wierzytelności w takim zakresie, w jakim wierzycielowi na podstawie hipoteki przysługuje prawo do zaspokojenia z obciążonej nieruchomości. Zgodnie z art. 77 zd. 1 u.k.w.h. hipoteka pozostaje w mocy niezależnie od tego, jak długo istnieje i jest wymagalna zabezpieczona wierzytelność. W tej sytuacji właściciel nieruchomości objętej hipoteką jest dłużnikiem rzeczowym a nie osobistym. W takich sytuacjach często się zdarza, że na podstawie art. 77 zd. 1 u.k.w.h. zachodzi sytuacja, w której dłużnik osobisty może w ogóle nie odpowiadać za przedawnioną wierzytelność, a nadal będzie istniała odpowiedzialność rzeczowa właściciela obciążonej nieruchomości.
Warto zaznaczyć, że w razie ustanowienia hipoteki przez osobę trzecią, roszczenia wierzyciela o zapłatę, kierowane do dłużnika osobistego i dłużnika rzeczowego, zachowują odrębność prawną m.in. w zakresie biegu terminów przedawnienia i przerwania tego biegu tak mówi uchwała SN z 1 kwietnia 2011 r. III CZP 8/11, OSNC 2011/12/130 i wyrok SN z 24 sierpnia 2011 r. IV CSK 570/10.
Podsumowując przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą tylko skutki w sferze obligacyjnej. Nie pozbawia natomiast wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości, co oznacza, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie przysługuje zarzut przedawnienia, i to niezależnie od tego, czy jest też dłużnikiem osobistym, czy tylko rzeczowym.
Źródła:
- Ustawa o księgach wieczystych i hipotece z dnia 6 lipca 1982 (Dz.U. z 1982r. Nr 19, poz. 147)
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 czerwca 2013 r. (I ACa 71/13)
