Do Ośrodka Doradztwa Finansowego i Konsumenckiego w Białej Podlaskiej zgłosił się Pan Robert, który dostał w darowiźnie od ojca gospodarstwo rolne wraz z nieruchomością. Ojciec nie posiada żadnego innego majątku i klient zastanawia się, czy jeżeli ojciec umrze, to jego brat może mieć wobec niej jakieś roszczenia, czy będzie musiał go spłacać i w jakiej wysokości?
Bratu klienta będzie przysługiwał tzw. zachowek, który należy jest najbliższym krewnym, a więc spadkobiercom, którzy z mocy ustawy są uprawnieni do dziedziczenia, a zostali pominięci w testamencie. Kwestię zachowku reguluje kodeks cywilny art. 991 § 1: „Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo, jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).”
Uprawnieni do zachowku
Jak wynika z powyższego artykułu kodeksu cywilnego prawo do zachowku przysługuje zstępnym spadkodawcy tj. dzieciom, wnukom, prawnukom itd. Natomiast w sytuacji, kiedy spadkodawca w chwili śmierci nie miałby zstępnych to prawo do zachowku będzie przysługiwało jego małżonkowi oraz rodzicom
Komu nie przysługuje zachowek
Prawa do zachowku nie mają pozostali spadkobiercy powołani do spadku z ustawy w drugiej grupie a więc: rodzeństwo i dzieci rodzeństwa spadkodawcy oraz dziadkowie. Prawa do zachowku pozbawione są również osoby, które zrzekły się dziedziczenia lub odrzuciły spadek, osoby wydziedziczone oraz osoby, które zostały uznane za niegodne w myśl art. 928§ 2 kodeksu cywilnego.
Termin przedawnienia roszczenia
Zgodnie z art. 1007§1 kodeksu cywilnego roszczenia z tytułu zachowku ulegają przedawnieniu po pięciu latach od ogłoszenia testamentu, a w przypadku braku testamentu od otwarcia spadku, czyli daty śmierci spadkodawcy. W związku z tym, że klient otrzymał gospodarstwo w darowiźnie, to, jeśli osoby uprawnione, czyli w tym przypadku brat nie otrzyma od ojca należnej mu części majątku, (bo ten nie ma nic więcej), to może żądać zachowku od klienta. Dzieje się tak, ponieważ darowizny dolicza się zgodnie z art. 1000§1 kodeksu cywilnego do spadku. Jednak ten sam artykuł kodeksu cywilnego mówi: „Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Jeśli jest kilku obdarowanych, to ich odpowiedzialność wobec uprawnionego do zachowku powstaje kolejno, począwszy od ostatniej darowizny uczynionej przez zmarłego.” Należy również zaznaczyć, że do spadku nie dolicza się darowizn na rzecz osób, które nie są spadkobiercami oraz darowizn dokonanych ponad dziesięć lat wstecz licząc od daty otwarcia sadku na rzecz osób uprawnionych do dziedziczenia.
