Do Ośrodka Doradztwa zgłosiła się Pani Emilia, która pięć lat temu dostała w darowiźnie od ojca gospodarstwo rolne. Ojciec nie posiada innego majątku i klientka zastanawia się, czy w chwili jego śmierci, jej przyrodnia siostra może mieć wobec niej jakieś roszczenia, ponieważ słyszała, że jest coś takiego jak zachowek, ale nie wie komu przysługuje?
Zachowek jest instytucją przysługującą najbliższym krewnym, a więc spadkobiercom, którzy z mocy ustawy są uprawnieni do dziedziczenia, a zostali pominięci w testamencie. Mówi o tym kodeks cywilny art. 991 § 1: „Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo, jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).”
Prawo do zachowku przysługuje, więc małżonkowi spadkodawcy i jego dzieciom a jeśli któreś z dzieci nie dożyło otwarcia spadku, jego dzieciom, czyli wnukom spadkodawcy. W przypadku braku zstępnych spadkodawcy tzn. dzieci, uprawnionymi do zachowku są małżonek i rodzice spadkodawcy. Co ważne prawa do zachowku nie mają pozostali spadkobiercy powołani do spadku z ustawy w drugiej grupie a więc: rodzeństwo i dzieci rodzeństwa spadkodawcy oraz dziadkowie. Prawa do zachowku pozbawione są również osoby, które zrzekły się dziedziczenia, osoby wydziedziczone oraz osoby, które zostały uznane za niegodne w myśl art. 928§ 2 kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 1007§1 kodeksu cywilnego roszczenia z tytułu zachowku ulegają przedawnieniu po pięciu latach od ogłoszenia testamentu, a w przypadku braku testamentu od otwarcia spadku, czyli daty śmierci spadkodawcy.
W związku z tym, że klientka otrzymała gospodarstwo w darowiźnie, to jeśli osoby uprawnione, czyli w tym przypadku siostra przyrodnia nie będzie mogła otrzymać od ojca należnego jej zachowku, (bo ten nie ma więcej żadnego majątku), to może żądać go od klientki. Dzieje się tak, ponieważ darowizny dolicza się zgodnie z art. 1000§1 kodeksu cywilnego do spadku. Jednak ten sam artykuł kodeksu cywilnego mówi: „Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Jeśli jest kilku obdarowanych, to ich odpowiedzialność wobec uprawnionego do zachowku powstaje kolejno, począwszy od ostatniej darowizny uczynionej przez zmarłego.” Należy również zaznaczyć, że do spadku nie dolicza się darowizn na rzecz osób, które nie są spadkobiercami oraz darowizn dokonanych ponad dziesięć lat wstecz licząc od daty otwarcia spadku na rzecz osób uprawnionych do dziedziczenia.
